İlk defa 1352 yılında Cenevizlilere verilen
Kapitülasyonlar, darülharb kabul edilen yabancı ülke tüccarına Osmanlı
topraklarında ticaret yapma hakkı veriyordu. Ancak Osmanlı Devleti ticaret
imtiyazlarını siyasi ve diplomatik menfaatleri çerçevesinde kullanarak ittifak
yapacağı devletlere vermişti.
1535 yılında Fransa ile dostluk havası içerisinde iken Fransızların
hazırladığı Kapitülasyon taslağı Osmanlı padişahınca tasdik edilmemişti. Bu
taslağa göre eşit şartlar ve mütekabiliyet esası getiriliyordu. Halbuki Osmanlı
Devleti padişahın tek taraflı yemini "Ahdi" ile
verildiğinden Ahidname diye adlandırılmıştı ve her padişah değiştiğinde
yenilenmesi gerekiyordu.
İlk Fransız Kapitülasyonu, Kıbrıs seferi öncesinde 1569 yılında verildi.
Katolik dünyasına ve Papa ambargosuna karşı ittifak sağlamak için Protestan olan
İngiltere'ye 1580'de, Hollanda'ya 1612'de Kapitülasyonlar verildi.
Kapitülasyonlarda ticaret yapma hakkının yanı sıra, tüccarın hakları, gümrük
vergileri, mahkeme usülleri, yol izinleri, emniyetlerine dair hususlar detaylı olarak
belirtildi.
Osmanlı devleti zayıfladıkça Kapitülasyon verilen devletlerde giderek
çoğaldı ve bunu bir baskı aracı haline getirdiler.
Birinci Dünya Savaşı'nın ilanı ile birlikte 1914 yılında tüm protestolara
rağmen Kapitülasyonlar tek taraflı olarak kaldırılmıştır. |